Ka nga ata qė propozojnė kufizime tė mėdha edhe pėr adoleshentėt dhe madje tė rinjtė. Por kėshillohet qė tė mos jetė kurrė mė parė se viti i 10 i jetės.
Shumė orė pėrpara kompjuterit ndikojnė pėr keq nė formimin e fėmijėve: i bėjnė tė rriten nė njė botė tė shkėputur nga realiteti, tė varur nga kompjuteri, nga videolojėrat dhe ēati. Ky nuk ėshtė njoftimi i parė, por para disa ditėsh, njė gazetė e pėrditshme gjermane ka publikuar njė propozim drastik: njė tabelė me kohėn maksimale tė pėrdorimit tė kompjuterit dhe jetės online. Rregulla tė ashpra, tė klasifikuara sipas moshės dhe tė shoqėruara me kėshilla mbi limitet dhe kontrollin. Nuk ka qenė gazeta ajo qė ėshtė shqetėsuar pėr kėtė fakt. Ideja ishte e njė doktoreshe, gjithashtu drejtoreshė e Institutit Ndėrkombėtar tė TV-sė pėr fėmijė dhe programet edukative. I drejtė apo i gabuar, sido qė tė jetė, ėshtė njė problem real ose nėse preferoni njė realitet i ri. Njė botė e re qė po rritet para syve tanė, shpesh pa dijeninė e prindėrve. Pėr shembull, pjesėn mė tė madhe tė kohės fėmijėt e harxhojnė me videolojėra, kohė e shpėrdoruar kot pėr jetėn reale, pėr lojėrat nė ajėr tė pastėr. Orė dhe energji, tė cilat mund tė shfrytėzohen pėr detyrat e shtėpisė, qėndrimin me miqtė, apo familjarėt.
Ky problem nuk ėshtė vetėm gjerman, ėshtė njė e dhėnė e pėrbashkėt nė tė gjithė botėn. Qė kėtu lind propozimi i doktoreshės: tė vendosem nė familje rregulla tė forta pėr pėrdorimin e kompjuterit, tė radhitura sipas moshės. Pėr fėmijėt 4-6 vjeē, koha maksimale e qėndrimit para kompjuterit ėshtė 30 minuta, pėr ato 7-10 vjeē 45 minuta, 11-13 vjeē 1 orė, ndėrsa fėmijėt nga 14 e lart njė orė e gjysmė. Mė pas ndalimi: nuk ka ēat online, nuk ka lojėra me kompjuter pa praninė e prindėrve, apo tė eksplorojnė vetėm nė internet, nuk ka kompjuter personal nė dhomė; pėr mė tė rriturit komunikimi nė ēat do tė jetė i kontrolluar, nuk do tė shohin video natėn dhe nuk duhet tu japin kurrė adresėn apo numrin e telefonit tė panjohurve.
Problemi nė fjalė ėshtė aq serioz, saqė edhe vetė Bill Gejts sė bashku me tė shoqen, Melinda, ia kanė ndaluar sė bijės, e cila ėshtė 10 vjeēe tė pėrdorė kompjuterin mė shumė se 45 minuta nė ditė. Nėse nuk do tė merrnin kėtė masė, atėherė kishte tė ngjarė qė vajza tė largohej nga realiteti, pa marrė parasysh mė pas monstrat online, pornografinė, pedofilinė dhe faqet e dhunshme.
"Unė jam plotėsisht dakord me idenė e tabelės mbi limitet e pėrdorimit. Kanė bėrė shumė mirė qė e kanė publikuar", pohon njė tjetėr profesoreshė, qė sipas sė cilės do tė ishte edhe mė e vlefshme ideja qė kompjuteri tė pėrdorej nga fėmijėt vetėm pas moshės 10-11 vjeē, jo mė poshtė kėsaj moshe. Rreziku "ėshtė njė teknologji e vetmisė, fundi i ndėrmjetimit": kompjuteri dhe interneti mund tė zėvendėsojnė njė mik, dashurinė, komunikimin me njerėzit e gjallė, jetėn reale. Me sindromėn e second life pėr fėmijėrinė "mund tė zhduket ndėrmjetėsuesi, momenti motiv, emocioni i kontaktit njerėzor".
Megjithatė, rreziku nuk mund tė fshihet vetėm pas sajteve porno, kėrcėnimeve online dhe lojėrave tė shėmtuar. Ka njė humbje vlerash. Interneti shformon realitetin. Tė qenit nė shėrbim tė tij si fėmijėt ashtu dhe adoleshentėt rrezikojnė tė bėhen viktimat e tij. Mos ndoshta ėshtė vonė tė reagojmė? "Jo, sepse kemi reaguar menjėherė. Faza e eksperimentimit tė lirė ka pėrfunduar, tė rriturit duhet tė kuptojnė se njė botė virtuale e pakontrolluar mund tė jetė shumė e rrezikshme", vazhdon mė tej ajo. Shumė studime kanė treguar se fėmijėt duan mė shumė lodrat dhe ajri i pastėr. Kompjuteri ėshtė njė strehė qė tė shtyn drejt vetmisė.
Nxitjet dhe iniciativat e ndryshme nuk mungojnė: nė treg janė hedhur lloje tė ndryshme kompjuterėsh nga ato pėr minorenė tek ata portabėl tė pėrshtatshėm pėr nevojat e fėmijėve, prezantuar Kėshilli i Evropės, tė cilėt ofrojnė shumė informacione dhe kontakte. Por mbi temėn e madhe, se si ėshtė e mundur ti mbrojmė fėmijėt nga kompjuteri, ekspertėt ndahen. Limiti i kohės sė pėrdorimit tė kompjuterit ėshtė njė mėnyrė e thjeshtė, e rreme, pohon njė psikiatėr. Sot po rritet njė brez qė ėshtė mjaft i lidhur me botėn virtuale. Me pėrdorimin e kompjuterit dhe internetit, truri i tyre funksionon ndryshe. Problemi nuk qėndron te vendosja e limiteve, por te fakti qė ta integrojmė jetėn nė fushėn dixhitale me raportin njerėzor.
Prindėrit duhet ta kuptojnė botėn e fėmijėve, pa harruar qė nesėr mė shumė se sot, pėrdorimi i kompjuterit do tė jetė edhe mė i pashmangshėm, tė paktėn 10 orė nė ditė, si nė punė ashtu dhe shtėpi.
Gjithashtu, fėmijėt dhe tė rriturit do tė jenė mė tė ekspozuar ndaj rreziqeve: "Nuk mendojmė vetėm pėr pisllėqet dhe pornon. Do tė pėrballemi edhe me probleme tė tjera. Pėr shembull, anoreksiket dhe anoreksikėt qė fshihen nė jetėn reale, gjejnė njė dimension dhe kontakt me tė tjerėt pėrmes botės virtuale". Tė mos harrojmė dhe njė tjetėr realitet: pjesa e mė e madhe e telefonave nuk tingėllojnė vetėm pėr tė lajmėruar njė rrezik apo pėr tė denoncuar dhunė. Kėto telefonata vijnė nga fėmijėt dhe adoleshentėt qė vuajnė nga vetmia. Pra a ėshtė e vlefshme zgjidhja qė fėmijėt nuk duhet tė prekin kompjuterin? Pėrballja vazhdon tė mbetet e hapur
Forum 
Kėrko 
Regjistrohu 
identifikimi 
Wed 12 Mar 2008 - 18:33