Rroftë sëmundja e dashurisë !

Fiksim. Ankth. Ulje - ngritje të humorit. Pastaj takikardi, djersë, prerje e oreksit. Të gjitha simptomat e një sëmundjeje. Nga e cila askush nuk do të shërohet. Një neurolog anglez është i bindur për këtë

Frymëmarrje e rënduar, takikardi, pakësim i oreksit. Dhe pastaj mendime të këqija, ankth për të ardhmen, ndryshime të menjëhershme të humorit. Mos bëni sikur nuk i njihni simptomat. Janë simtomat e një sëmundjeje që herët a vonë i godet të gjithë, por që asnjë mjek nuk do të guxonte ndonjëherë t'i diagnostikonte si të tilla.

Të nxirrje diagnozën e sëmundjes së dashurisë, ishte diçka normale për mjekët e antikitetit. Por në mjekësinë shkencore të ditëve tona, për dashurinë si sëmundje nuk flitet më. Mjekësia, bashkë me psikologjinë, duket se kanë hequr dorë madje edhe nga të përgjigjurit e pyetjes: ç'është dashuria? Për ta risjellë këtë fjalë në fjalorin mjekësor tenton Frank Tallis, psikologu klinik anglez që jep psikologji klinike dhe neuroshkencë në King's College. Tallis, në librin e tij të ri "Love sick" propozon një tezë paradoksale dhe provokuese: që dashuria është një formë e sëmundjes mendore. Por një sëmundje e nevojshme dhe për të cilën në të vërtetë ne nuk duam asnjë lloj kurimi.

Në faqet e para të librit, ju akuzoni mjekësinë dhe vetë psikologjinë se nuk po e merr dhe aq seriozisht dashurinë.

Si psikolog klinik, shpesh më krijohet ideja se po i lë në baltë shumë nga pacientët e mi, që vuajnë nga diçka që nuk mund të emërtohet ndryshe përveçse sëmundje e dashurisë. Por nëpër tekstet e shkruara ky term nuk shfaqet dhe kështu këta pacientë gjenden përballë diagnozës zyrtare të depresionit apo ankthit. Por, ky nuk është përshkrimi i duhur për gjendjen e tyre, që lidhet veçanërisht me përvojën e rënies në dashuri. Diçka thelbësore, siç është dashuria, meriton me siguri një trajtim shkencor, por psikologjia nuk ka qenë kurrë e aftë të shpjegojë as anët biokimike e as ato emocionale. Eshtë e habitshme se si mjekësia dhe psikologjia merren kaq shumë me seksin, por pothuajse fare me dashurinë. Dashuria i ndryshon thellësisht njerëzit, ndikon në mënyrën se si ata mendojnë dhe sillen dhe kur nuk është e lumtur shkakton një sëmundje fizike. Eshtë diçka, për të cilën të gjithëve u ndodh të vuajnë, por mbi të cilën psikologjia nuk ka shumë për të thënë.

Aq sa të konsiderohet një sëmundje mendore?

Diagnoza e sëmundjes së dashurisë konsiderohej si e ligjshme dhe e dobishme nga mjekësia, së paku deri në fillim të Gjashtëqindës. Dhe nëse rilexojmë ato diagnoza antike, shohim se paciantët në fjalë tregonin një bashkësi simptomash: mendim fiks për personin që duam, melankoli, gjendje ekstaze, lëkundje të fuqishme të humorit. Të gjitha simptomat që bëjnë pjesë në diagnozat bashkëkohore të obsesionit, depresionit, manisë. Diagnoza e vjetër e sëmundjes së dashurisë përkon pothuajse përsosmërisht me një diagnozë të ditëve të sotme ajo e shqetësimit obsesiv me ndryshime të humorit. Ka shumë akspekte të rënies në dashuri, që stimulojnë një shqetësim mendor, në një mënyrë kaq besnike, sa ndoshta nuk ka asnjë ndryshim të vërtetë mes obsesionit për personin e dashur dhe një obsesioni të vërtetë klinik. Përvoja e rënies në dashuri është për shumë prej nesh përvoja më e afërt me sëmundjen mendore, që na qëllon ta provojmë. Eshtë rasti ynë për të flirtuar me çmendurinë.

Përse na paska dënuar evolucioni që të eksperimentojmë një sëmundje mendore?

Dashuria është një lloj mekanizmi sigurie, që evolucioni e ka krijuar për të kontrolluar specien nga vetë racionaliteti ynë. Duhet të jetë irracionale për të siguruar lindjen, pra vazhdimin e species njerëzore. Fëmijët tanë lindin mjaft të prekshëm dhe të dobët dhe kanë nevojë për kujdes nga ana e prindërve. Dhe në ndryshim nga kafshë të tjera, ne kemi një tru mjaft të zhvilluar, që na lejon të rrebelohemi kundër instikteve tona riprodhuese dhe të refuzojmë punën e vështirë të rritjes së fëmijëve. Mund të vendosim të gjithë të mos kemi fëmijë dhe specia do të shuhej. Përkundrazi, vazhdojmë të lindim. Nuk është një rastësi që në pjesën më të madhe të përvojave, faza e dashurisë së vërtetë zgjat rreth dy apo tre vjet. Eshtë koha që u nevojitej parardhësve tanë për të sjellë në jetë dhe për të t'i prerë gjirin një fëmijë. Çmenduria e dashurisë zgjat aq sa nevojitet që genet tona të kalojnë tek brezi pasardhës. Evolucioni na ka furnizuar me një përfshirje të fuqishme emocionale, që na çliron nga çdo lloj mendimi rracional, në mënyrë që të marrim një vendim që nuk është në interesin tonë, por në atë të vetë species.

Disa manifestime të dashurisë nxjerrin në pah aspektin patologjik. Në mënyrë të veçantë xhelozia.

Xhelozia është një gjendje emocionale mjaft komplekse, që e ka origjinën nga një kërcënim real ose imagjinar ndaj marëdhënies seksuale. Eshtë një përzierje e ankthit, inatit dhe depresionit, që shtrembëron perceptimet tona dhe me raste na bën edhe të dhunshëm. Por është kaq e fuqishme sepse është e rëndësishme për specien. Funksioni kryesor i dashurisë është që të çimentojë një marëdhënie seksuale për një periudhë kohe të mjaftueshme për të rritur fëmijët, por nuk funksionon gjithmonë. Xhelozia është një shërim për jopërsosmëritë e dashurisë, lejon mbrojtjen e interesave tona riprodhuese nga rivalët. Të gjithë rrjedhim nga paraardhës xhelozë dhe pjesa më e madhe e tentativave moderne për të kapërcyer xhelozinë nuk funksionojnë. Mendimi liberal nuk mund të bëjë shumë kundër demonëve tanë të evolucionit.

Në libër ju jepni një shpjegim edhe për faktin që dashuria shpesh na bën të sillemi si fëmijë.

Për qeniet njerëzore është mjaft e rëndësishme që, që të vegjël të formojnë një lidhje të fortë që të kujdeset për ta, më e preferueshme është ajo me nënën. Sigurisht, kjo ka një përparësi të madhe evolutive dhe është ndoshta sjellja më e rëdësishme, e shkruar në neuronet tona. Ndoshta ngjitja fëminore me nënën dhe ajo me personin e dashur varen nga të njëjtat sisteme neuronesh thelbësorë. Në njëfarë mënyre, lidhja mes nënës dhe fëmijës është modeli origjinal i të gjitha lidhjeve të thella. Nëna dhe fëmija përshembull, kalojnë shumë kohë duke u parë në sy dhe duke prekur fytyrat, tamam si të dashuruarit. Me një të sapolindur sajojmë vargje të çuditshme apo këndojmë, në mënyrë shpeshherë që na bën të ndihemi si në turp, të njëjtën gjë bëjmë edhe me personin që dashurojmë.

Ç'ndodh me trurin kur biem në dashuri?

Në nivel kimik, gjëja që kemi zbuluar nga shigjetat e Erosit është ositoksina. Eshtë një edorfinë, domethënë një nga ato substanca kimike të ngjashme me barin e opiumit që në trurin tonë rregullojnë kënaqësinë dhe dhimbjen. Ositoksina ka një rol që shfaqet që në shfaqjen e dëshirës seksuale ndaj një njeriu, por nivelet e saj ngrihen në mënyrë dramatike dorë pas dore kur nisim intimitetin me të. Eshtë përgjegjëse për ndjesinë e euforisë, që lidhet me afërsinë me personin që duam dhe ka efekte të rëndësishme mbi kujtesën, duke e konsoliduar imazhin e tjetrit në mënyrë që shërben për ta mbajtur të gjalë lidhjen, edhe kur jemi larg.

Nëse dashuria është vërtetë një sëmundje mendore, a duhet të shqetësohemi për ta kuruar?

Pjesërisht kjo ndodh ndërkaq. Siç e thashë, shumë persona që në të vërtetë vuajnë nga sëmundja e dashurisë, gjenden përballë diagnozës zyrtare të depresionit dhe mjekohen me antidepresivë. Dhe shpesh kjo funksionon sepse edhe vuajtja e dashurisë, ashtu si depresioni, duket se ka të bëjë me një ulje të nivelit të serotoninës, për të cilën shërbejnë këta ilaçe. Nuk mund të parjashtohet fakti se në vitet e ardhshme me përparimin e njohurive biokimike, të shpiken ilaçet e duhura për të mjekuar simptomat e një zhgënjimi dashuror. Por në vetvete dashuria është një sëmundje, që nuk do t'ia gjejmë kurrë mjekimin. Ajo që mund të bëjmë është vetëm ta jetojmë dashurinë në mënyrë sa më të shëndetshme, gjë që shpesh nuk e bëjmë. Pa pritur tepër, por edhe pa nënvleftësuar pasojat e saj.

Duhet të heqim dorë nga romantizmi?

Idealizmi romantik, ai i ngritur në qiell nga poetët, është një fenomen tipik perëndimor, që ka pasur pasoja të thella në kulturën tonë, duke e kthyer dashurinë në një lloj feje në na shpie në shpresa krejt jorealiste. Në njëfarë pike kemi nisur të kërkojmë tek qeniet e tjera njerëzore atë transhendencë, të cilën më përpara e kërkonim tek feja. Dhe natyrisht që jemi të dënuar të dështojmë, sepse njerëzit janë të mbushur me difekte dhe nuk mund të na japin këtë lumturi të thellë e të përjetshme thjesht duke pasur një marrëdhënie me ne. Në këtë kuptim disa aspekte të traditës lindore, në të cilën rënia në dashuri nuk shenjtërohet dhe ku martesat bëhen me shkuesi, çuditërisht dalin më të shëndetshme.

Le të flasim për seksin.

Kur bëjmë seks me dikë, në trurin tonë prodhohen ndryshime në nivel kimik që na bëjnë që ai person të na duket më tërheqës. Të bësh seks në mënyrë të rastësishme do të thotë të luash me zjarrin, me mekanizma evolutivë mjaft të fuqishëm. Rrezikojmë të biem në dashuri dhe të formojmë një lidhje me një njeri që nuk na përshtatet, kur në të vërtetë do të ishte më mirë të kërkonim dikë me të cilin kemi më tepër gjëra të përbashkëta, me të cilin ndajmë të njëjtën mënyrë të të parit të botës, që na stimulon intelektualisht. Sipas të gjitha gjasave seksi i ngatërron më tepër gjërat, sepse çliron substanca kimike që shtrembërojnë perceptimin. Siç e thashë, kjo ka një arsye të caktuar evolutive dhe është mjaft e leverdisshme për specien, por jo gjithmonë për ne individët.

Nëse dhimbjet e dashurisë janë sëmundje, atëherë a do të na duhet ta ndryshojmë mendimin tonë për sëmundjet mendore?

Do të thoja që po. Në njëfarë mënyre, nëse kuptojmë se sa ngjan dashuria me një sëmundje mentale, do të evitojmë që t'i tregojmë me gisht ata që vuajnë nga shqetësime të tilla si skizofrenia. Asnjë prej nesh është krejtësisht i imunizuar nga sëmundjet mendore, për aq kohë sa askush nga ne nuk e ka në dorë që ta shmangë rënien në dashuri.


Revista Klan

Pas leximit te katij artikulli....

Mendoni ju se dashuria eshte nje semundje?!

Duhet te heqim dore nga romantizmi?!

Frika e “humbjes” së tjetrit e kthen xhelozinë në sëmundje

Xhelozia është një emocion, edhe pse në të shumtën e herëve i padëshirueshëm, që shfaqet kryesisht përmes tri karakteristikave: nevojë për ekskluzivitet, posedim, apo frikë nga braktisja. Megjithatë, trajtimi i xhelozisë nuk mund të kuptohet jashtë kontekstit në të cilin ndodh. Ajo çfarë është shqetësuese nuk është xhelozia në vetvete, por pasojat e saj, pasi në të shumtën e herëve ajo shkakton stres dhe dhimbje tek personi. Ashtu si në rastin konkret, shpesh individi nuk është i vetëdijshëm për forcën e saj shkatërruese. Ky emocion lind si një reagim i ardhur jo gjithmonë nga një kërcënim real, por edhe imagjinar, në një marrëdhënie të rëndësishme. Xhelozia mund të jetë normale kur bazohet në realitet dhe dezluzione, kur ajo vjen thjesht si pjellë e fantazisë. Në këtë kontekst nganjëherë ajo mund të konsiderohet si e shëndetshme: në çdo çift që është i ngjizur prej dashurisë ekziston ankthi i fshehtë i humbjes së tjetrit. Pak xhelozi, me kusht që të mos bëhet persekutuese, duket se e kënaq partnerin, pasi tregon interes për të.
Frika e braktisjes shkakton xhelozi
Frika e braktisjes bën pjesë në inventarin psikik të çdo njeriu. Por nëse pjesa më e madhe e mendimeve tona vërtitet rreth idesë së “humbjes” së tjetrit, atëherë xhelozia mund të kthehet në sëmundje. Padashur ajo mund të të krijojë ankth, dyshim që kthehet edhe në makth, prej të cilit gjeneron një agresivitet persekutues ndaj partnerit. Në raste të tilla kemi të bëjmë me xhelozi patologjike. Kjo lloj xhelozie, që vjen nga të menduarit delirant, shpesh shfaqet e shoqëruar edhe me të tjera shqetësime si depresioni, alkoolizmi e të tjera, që kanë lidhje me personalitetin. Karakteri i xhelozisë formohet qysh në fëmijëri në fakt, kur fëmija fillon të ndjehet i përjashtuar nga lidhja me prindin me seks të kundërt. Shumë njerëz mund të kenë konflikte të brendshme të pazgjidhura, të mbartura nga fëmijëria. Dhe i përjetojnë këto konflikte si dobësi, pasiguri dhe frikë, ndaj kur befas bien në dashuri, e cila është reciproke, dobësia, frika dhe pasiguria sikur zbehen: ndjehen të dashuruar, edhe pse nuk janë të perfeksionuar. Pra, është dikush që i pranon. Ndjehen të realizuar, të sigurt. Por kur kjo dashuri u kërcënohet, frika dhe pasiguria që mendonin se i kishin flakur përgjithmonë kthehen me forcë prapë tek ata. Nëse personi që ata dashuronin, personi që mendonin se i donte dhe ia pranonte me gjithë të metat e tyre i braktis për një tjetër, pastaj u duket sikur s’ka më shpresa për ta, nuk mund të ndjehen më sërish të sigurt, as në ato gjëra që më parë i pëlqenin tek vetja.
Imazhet romantike
Të gjithë kemi prirje të krijojmë imazhe romantike për zgjedhjen e të dashurit tonë. E zhvillojmë këtë imazh shumë herët në jetë, bazuar në eksperiencat tona gjatë fëmijërisë dhe mënyra se si na kanë trajtuar që fëmijë ndikon shumë në këtë zhvillim. Arsyeja është se këto trajtime mbeten shpesh ende “çështje të pazgjidhura” brenda nesh. Si të rritur ne kërkojmë një person që të përshtatet me imazhin tonë romantik dhe kur e takojmë atë, përpiqemi ta projektojmë imazhin tonë të brendshëm tek ai/ajo. Ja pse themi shpesh kur biem në dashuri “më duket sikur kam një jetë që të njoh”. Ndaj suprizohemi kur pasioni, apo obsesioni për të mbaron, thua se ne nuk kemi parë personin e vërtetë, por projeksionin e imazhit tonë në fakt.

Ndikimi i marrëdhënieve të vjetra

Edhe cilësitë e marrëdhënieve që vendosen jashtë “zonës” seksuale janë shumë përcaktuese, pra mënyra e të jetuarit të lidhjes emocionale të dashurisë, aftësia për t’i besuar tjetrit, përkundja në intimitet, harrimi në ndjenja dhe pasion e të tjera si këto. Në dukje ngjajnë me diçka krejt të ndryshme nga dëshira, por ajo nuk është vetëm produkt trupor dhe është shumë lehtë e modifikueshme prej të gjitha ndjesive. Janë të rëndësishme edhe arsyet që, edhe pse jo seksuale, shtyjnë në sjellje seksuale, si: ankth, trishtim, ndjenjë vetmie, afeksion, nevojë për intimitet emocional, nevojë për të shkarkuar tensionin ose për të pasur avantazhe. Qëndron edhe fakti se nuk mund të shkëputesh lehtë nga e kaluara. Lidhjet e vjetra, pozitive ose negative, ndërtojnë një bagazh pak a shumë të rëndë, që merret nga pas gjatë gjithë jetës.


Tirana Observer